Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από βαθιές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους, τις σχέσεις τους και το ρόλο τους στην κοινωνία. Σε έναν κόσμο όπου η ταχύτητα και η επιφανειακή ευκολία κυριαρχούν, παρατηρείται μια φθίνουσα τάση στην ποιότητα της ανθρώπινης συμπεριφοράς και του χαρακτήρα. Η παρακμή των αυθεντικών σχέσεων, η απώλεια της ηθικής δέσμευσης και η έλλειψη βαθιάς σκέψης δημιουργούν μια κουλτούρα φθήνιας, όπου οι ανθρώπινες αξίες και ο ίδιος ο άνθρωπος υποβαθμίζονται. Σε αυτό το πλαίσιο, η έννοια της "φθηνότητας" δεν αναφέρεται σε υλικά αγαθά ή την αγορά, αλλά στο βάθος και την ποιότητα των ανθρώπινων σχέσεων και συμπεριφορών, φαινόμενα που συνδέονται άμεσα με τη δομή της σύγχρονης κοινωνίας και τη διαμόρφωση των χαρακτήρων.
Αυτή η φθηνότητα του χαρακτήρα δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της τεχνολογίας και των κοινωνικών μέσων, αλλά συνδέεται άρρηκτα με μια ευρύτερη κοινωνική κουλτούρα που προωθεί την εύκολη και άμεση ικανοποίηση. Οι άνθρωποι αποφεύγουν όλο και περισσότερο τη δέσμευση και την ανάληψη ευθύνης για τις πράξεις τους, καθώς αυτό απαιτεί χρόνο, προσπάθεια και συναισθηματική αφοσίωση. Αντί να δεσμεύονται σε βαθιές σχέσεις, επιλέγουν τις πιο εύκολες, επιφανειακές επιλογές, που δεν απαιτούν σημαντική προσπάθεια. Αυτό το φαινόμενο μπορεί να παρατηρηθεί σε όλες τις πτυχές της ζωής, από τις προσωπικές σχέσεις μέχρι τον επαγγελματικό χώρο, όπου η ακεραιότητα και η συνέπεια υποβαθμίζονται και αντικαθίστανται από μια νοοτροπία ευκαιριακής εξυπηρέτησης προσωπικών συμφερόντων.
Η έλλειψη ηθικής δέσμευσης αποτελεί έναν ακόμη παράγοντα που χαρακτηρίζει αυτή τη φθήνια του ανθρώπινου χαρακτήρα. Οι αρχές και οι αξίες που καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι δρουν μέσα στην κοινωνία φαίνεται πως υποχωρούν μπροστά στην προτεραιότητα του ατομικού συμφέροντος. Οι ηθικές αρχές παραμερίζονται εύκολα, προκειμένου να επιτευχθούν άμεσα και βραχυπρόθεσμα οφέλη. Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται όχι μόνο στις καθημερινές σχέσεις, αλλά και στις επαγγελματικές, όπου πολλοί άνθρωποι δρουν με βάση τον υπολογισμό και όχι με ηθικές βάσεις. Η συνέπεια αυτής της τάσης είναι η αποσύνθεση της κοινωνικής συνοχής, καθώς οι άνθρωποι δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να εμπιστευθούν ο ένας τον άλλον και να δημιουργήσουν βαθιές, ουσιαστικές συνδέσεις.
Η απουσία ηθικής δέσμευσης συνδέεται στενά με την έλλειψη βαθιάς σκέψης, ένα ακόμη φαινόμενο που παρατηρείται έντονα στη σύγχρονη κοινωνία. Η ικανότητα του ατόμου να αναστοχαστεί πάνω στις πράξεις του και να εξετάσει τις συνέπειες αυτών των πράξεων έχει υποβαθμιστεί μπροστά στη λατρεία της ταχύτητας και της ευκολίας. Ο σύγχρονος άνθρωπος επιδιώκει τη γρήγορη και άμεση ικανοποίηση, χωρίς να αφιερώνει τον χρόνο και την ενέργεια που απαιτούνται για να κατανοήσει τις βαθύτερες πτυχές των επιλογών του. Η σκέψη γίνεται επιφανειακή, αποσπασματική και ακατέργαστη, με αποτέλεσμα η κριτική σκέψη και ο στοχασμός να είναι σπάνια χαρακτηριστικά σε μια κοινωνία που προτιμά τη γρήγορη κατανάλωση πληροφοριών παρά την ουσιαστική κατανόηση και ανάλυση των δεδομένων.
Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι η επίδραση της ψηφιακής τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ψυχολογία και τη συμπεριφορά των ανθρώπων είναι τεράστια. Η συνεχής έκθεση σε ατελείωτες ροές πληροφοριών, εικόνων και ειδήσεων έχει συνδεθεί με την επιδείνωση της ικανότητας συγκέντρωσης, της κριτικής σκέψης και της συναισθηματικής σταθερότητας. Έρευνες στην κοινωνική ψυχολογία, όπως αυτές του Bauman και του Sennett, έχουν αναδείξει τη σχέση μεταξύ της επιφανειακότητας που επικρατεί στην εποχή μας και της αποδόμησης των παραδοσιακών ηθικών και κοινωνικών αξιών. Αυτή η φθήνια της σκέψης και του χαρακτήρα δημιουργεί μια κοινωνία που δεν μπορεί να αναγνωρίσει την πολυπλοκότητα των κοινωνικών φαινομένων και επιλέγει τον δρόμο της απλοποίησης και των επιφανειακών αντιδράσεων.
Η επαναφορά των αξιών στην ανθρώπινη προσωπικότητα είναι επιτακτική αν θέλουμε να αντισταθούμε στη συνεχιζόμενη υποβάθμιση του ανθρώπινου χαρακτήρα. Η αυθεντικότητα, η ηθική ακεραιότητα και η βαθιά σκέψη πρέπει να επανέλθουν στο προσκήνιο ως θεμελιώδη χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας που επιδιώκει να αναγνωρίσει την πραγματική ανθρώπινη αξία. Χωρίς αυτές τις βασικές αρχές, οι ανθρώπινες σχέσεις και οι κοινωνίες στο σύνολό τους κινδυνεύουν να βυθιστούν σε μια εποχή όπου η φθήνια του χαρακτήρα θα κυριαρχεί και η αυθεντική ανθρώπινη εμπειρία θα έχει χαθεί ανεπανόρθωτα.
Η αλλαγή αυτή δεν θα είναι εύκολη και σίγουρα δεν μπορεί να επιτευχθεί άμεσα. Απαιτεί συνειδητή προσπάθεια και συλλογική δέσμευση για την καλλιέργεια ενός νέου τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς. Ο καθένας μας οφείλει να αναλάβει την ευθύνη για τον τρόπο που ζει και για τις αξίες που προάγει μέσα από τις πράξεις και τις επιλογές του. Η επαναφορά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και του ήθους στην καθημερινή ζωή μπορεί να αποτελέσει το πρώτο βήμα προς μια πιο ουσιαστική και ηθικά ακέραιη κοινωνία.
Βιβλιογραφία:
- Bauman, Z. (2003). Liquid Love: On the Frailty of Human Bonds. Polity Press.
- Sennett, R. (2012). Together: The Rituals, Pleasures and Politics of Cooperation. Yale University Press.
- Turkle, S. (2011). Alone Together: Why We Expect More from Technology and Less from Each Other. Basic Books.
