Ο όρος "βελούδινος ολοκληρωτισμός" που εγώ τον αποδίδω στον Καθηγητή Νικόλαο Λουδοβίκο, αναφέρεται σε μια μορφή ολοκληρωτισμού που χαρακτηρίζεται από την απουσία βίας και την εφαρμογή ήπιων μεθόδων ελέγχου και χειραγώγησης της κοινωνίας. Ενώ ο παραδοσιακός ολοκληρωτισμός στηρίζεται στη βία, την καταστολή και τον εκφοβισμό για να ελέγξει και να υποτάξει τους πολίτες, ο βελούδινος ολοκληρωτισμός χρησιμοποιεί πιο ύπουλες και λιγότερο εμφανείς μεθόδους.
Αυτές οι μέθοδοι περιλαμβάνουν:
Προπαγάνδα και έλεγχος της πληροφορίας:
Χρήση των μέσων μαζικής ενημέρωσης και άλλων πηγών πληροφόρησης για τη
διάδοση συγκεκριμένων αφηγημάτων και την απόκρυψη ανεπιθύμητων
πληροφοριών.
Κοινωνική μηχανική: Διαμόρφωση της κοινωνικής αντίληψης και των αξιών μέσα από την εκπαίδευση και τον πολιτισμό.
Πολιτική ορθότητα:
Επιβολή κανόνων για το τι είναι κοινωνικά αποδεκτό να λέγεται ή να
πιστεύεται, περιορίζοντας έτσι την ελευθερία του λόγου και της σκέψης.
Κοινωνική και οικονομική πίεση:
Χρήση οικονομικών εργαλείων και κοινωνικών πλαισίων για την επιβολή
συμμόρφωσης, όπως ο αποκλεισμός από την αγορά εργασίας ή κοινωνικές
ευκαιρίες για εκείνους που δεν συμμορφώνονται.
Επιτήρηση και έλεγχος: Χρήση τεχνολογίας για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της συμπεριφοράς των πολιτών.
Ο βελούδινος ολοκληρωτισμός μπορεί να φαίνεται πιο ανώδυνος και λιγότερο απειλητικός σε σχέση με τις παραδοσιακές μορφές ολοκληρωτισμού, αλλά μπορεί να είναι και φαίνεται να είναι εξίσου αποτελεσματικός στον έλεγχο και την καταπίεση της κοινωνίας.
Προπαγάνδα και Έλεγχος της Πληροφορίας
Η προπαγάνδα αφορά τη διάδοση πληροφοριών με σκοπό τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης υπέρ συγκεκριμένων πολιτικών ή ιδεολογιών. Ο έλεγχος της πληροφορίας περιλαμβάνει την απόκρυψη ή την παραποίηση γεγονότων και δεδομένων.
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μπορούν να βρίσκονται υπό τον έλεγχο ή την επιρροή της κυβέρνησης ή ισχυρών οικονομικών συμφερόντων, προωθώντας συγκεκριμένα αφηγήματα. Με εφαρμογή φίλτρων πληροφορίας σε ειδήσεις και αναφορές, ώστε να παρουσιάζονται επιλεκτικά γεγονότα και να αποκρύπτονται πληροφορίες που είναι αντίθετες με την επιθυμητή εικόνα. Με διάδοση κυβερνητικών ή μη κυβερνητικών μηνυμάτων και πολιτικών μέσω κρατικών και μη κρατικών καναλιών και πλατφορμών.
Κοινωνική Μηχανική
Η κοινωνική μηχανική αφορά τη διαμόρφωση και τον έλεγχο των κοινωνικών αξιών και συμπεριφορών μέσω της εκπαίδευσης και του πολιτισμού. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων και ενσωμάτωση συγκεκριμένων ιδεολογιών και αξιών στα εκπαιδευτικά συστήματα.
Η
χρήση της τέχνης, της λογοτεχνίας, του κινηματογράφου και άλλων μορφών
πολιτισμού για τη διάδοση επιθυμητών μηνυμάτων είναι επίσης ένας
διαδεδομένος τρόπος κοινωνικής μηχανικής.
Η Διαμόρφωση πρότυπων συμπεριφορών με προώθηση συγκεκριμένων αξιών μέσω διαφημίσεων, τηλεοπτικών εκπομπών και άλλων μέσων επίσης χρησιμοποιείται εκτενέστατα.
Πολιτική Ορθότητα
Η πολιτική ορθότητα αφορά την επιβολή συγκεκριμένων κανόνων για το τι είναι κοινωνικά αποδεκτό να λέγεται ή να πιστεύεται, με στόχο την αποφυγή της προσβολής ή της διάκρισης. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω εφαρμογής κανόνων για τη χρήση της γλώσσας (Γλωσσική Ρύθμιση), προκειμένου να αποφεύγονται λέξεις και φράσεις που θεωρούνται προσβλητικές και μέσω της κοινωνικής κατακραυγής για την δημιουργία περιβάλλοντος όπου οι αποκλίνουσες απόψεις και συμπεριφορές τιμωρούνται κοινωνικά.
Ακύρωση (Cancel Culture)
Η ακύρωση, γνωστή και ως "cancel culture", είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο όπου άτομα ή ομάδες προσπαθούν να αφαιρέσουν την πλατφόρμα, την επιρροή ή την απασχόληση κάποιου λόγω των απόψεων, των πράξεών του ή των δημόσιων δηλώσεών του. Η ακύρωση προέρχεται από την επιθυμία για κοινωνική δικαιοσύνη και ευαισθητοποίηση σε θέματα όπως η φυλετική ισότητα, τα δικαιώματα των LGBTQ+ και η σεξουαλική παρενόχληση, αλλά έχει εξελιχθεί σε ένα πολωτικό θέμα με υποστηρικτές και επικριτές.
Χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για τη διάδοση αρνητικών σχολίων και την έκθεση ατόμων που θεωρούνται υπεύθυνα για ακατάλληλες ή προσβλητικές συμπεριφορές. Δημιουργία hashtag και καμπανιών στα κοινωνικά δίκτυα για την προώθηση της ακύρωσης ενός ατόμου ή μιας εταιρείας.
Επικοινωνία με εργοδότες και χορηγούς για την ενημέρωση σχετικά με τις πράξεις ή τις δηλώσεις ενός ατόμου, με στόχο την απόλυση ή τη διακοπή των συνεργασιών. Δημόσιες εκκλήσεις για μποϊκοτάζ προϊόντων ή υπηρεσιών που συνδέονται με το ακυρωμένο άτομο ή οργανισμό.
Αφαίρεση πρόσβασης από πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, ιστότοπους και άλλα μέσα επικοινωνίας. Διαγραφή περιεχομένου ή κλείσιμο λογαριασμών που παραβιάζουν τους κανόνες της πλατφόρμας.
Συμμετοχή σε δημόσιες συζητήσεις και συναντήσεις για να προωθηθούν θέσεις υπέρ της ακύρωσης. Προβολή αρνητικών απόψεων και επιχειρημάτων σε μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Μερικά παραδείγματα ακύρωσης είναι ο Kevin Spacey όπου μετά από κατηγορίες για σεξουαλική παρενόχληση, ο ηθοποιός, ακυρώθηκε από την κοινωνία και έχασε πολλούς ρόλους και επαγγελματικές ευκαιρίες. Άλλο ένα παράδειγμα είναι η K. Rowling. Η συγγραφέας των βιβλίων Harry Potter δέχτηκε έντονη κριτική και ακύρωση λόγω των απόψεών της για τα δικαιώματα των τρανς ατόμων.
Στις Θετικές Επιπτώσεις συγκαταλέγονται η αύξηση της ευαισθητοποίησης. Η ακύρωση μπορεί να φέρει στο φως σοβαρά κοινωνικά προβλήματα και να αυξήσει την ευαισθητοποίηση για ζητήματα δικαιοσύνης. Στις αρνητικές επιπτώσεις συγκαταλέγονται ο περαιτέρω κατακερματισμός της κοινωνίας. Η ακύρωση μπορεί να οδηγήσει σε βαθύτερες κοινωνικές διαιρέσεις και πόλωση. Η υπερβολική ακύρωση μπορεί να αποθαρρύνει την έκφραση απόψεων και να περιορίσει την ελευθερία του λόγου. Η ακύρωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο εκφοβισμού και εκδίκησης, αντί για δικαιοσύνη.
Αυτοί που υποστηρίζουν ότι η ακύρωση είναι απαραίτητη για την προώθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της υπευθυνότητας, πιστεύουν ότι είναι ένας τρόπος για τις μειονότητες και τις περιθωριοποιημένες ομάδες να ακουστούν και να διεκδικήσουν δικαιώματα. Σε αντίθεση με αυτούς που ισχυρίζονται ότι η ακύρωση μπορεί να είναι άδικη και να οδηγήσει σε κακή χρήση της δύναμης των κοινωνικών μέσων. Υποστηρίζουν ότι μπορεί να καταστρέψει αδικαιολόγητα καριέρες και ζωές χωρίς δίκαιη διαδικασία. Πιστεύουν επίσης ότι μπορεί να δημιουργήσει ένα κλίμα φόβου και να περιορίσει την ελευθερία της έκφρασης.
Η ακύρωση (cancel culture) είναι ένα περίπλοκο και αμφιλεγόμενο φαινόμενο που αντικατοπτρίζει τις μεταβαλλόμενες κοινωνικές αξίες και την επιρροή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ενώ έχει τη δυνατότητα να φέρει την κοινωνική δικαιοσύνη και την υπευθυνότητα, η κατάχρησή της μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικές συνέπειες για την κοινωνική συνοχή και την ελευθερία του λόγου. Η συνεχιζόμενη συζήτηση για την ακύρωση αποδεικνύει τη σημασία της ισορροπίας μεταξύ της υπευθυνότητας και της προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων.
Κοινωνική και Οικονομική Πίεση
Η χρήση κοινωνικών και οικονομικών εργαλείων για την επιβολή συμμόρφωσης, όπως ο αποκλεισμός από την αγορά εργασίας ή άλλες ευκαιρίες για όσους δεν συμμορφώνονται συμπεριλαμβάνει τον αποκλεισμό ατόμων από συγκεκριμένα επαγγέλματα ή θέσεις εργασίας με βάση τις πολιτικές ή κοινωνικές τους απόψεις (επαγγελματικός αποκλεισμός). Επίσης η δημιουργία κλειστών κοινωνικών δικτύων όπου η συμμόρφωση με τις κυρίαρχες αξίες και κανόνες είναι απαραίτητη για την ένταξη και την αποδοχή χρησιμοποιείται ευρέως (κοινωνικός αποκλεισμός) και η εφαρμογή οικονομικών κυρώσεων ή περιορισμών για την επιβολή συμμόρφωσης, όπως η άρνηση δανείων ή χρηματοδότησης.
Επιτήρηση και Έλεγχος
Η χρήση τεχνολογίας για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της συμπεριφοράς των πολιτών περιλαμβάνει την ηλεκτρονική επιτήρηση με χρήση καμερών ασφαλείας, συστημάτων αναγνώρισης προσώπου και άλλων τεχνολογιών για την παρακολούθηση της καθημερινής ζωής των πολιτών. Την παρακολούθηση μέσω διαδικτύου, με εφαρμογή τεχνολογιών παρακολούθησης στο διαδίκτυο, όπως η παρακολούθηση της δραστηριότητας στα κοινωνικά δίκτυα και η συλλογή δεδομένων από προσωπικές επικοινωνίες. Αλλά και συστήματα κοινωνικής πίστης με αξιολόγηση των πολιτών με βάση τη συμπεριφορά τους και τις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις, όπως το σύστημα κοινωνικής πίστης της Κίνας, που επηρεάζει την πρόσβαση σε υπηρεσίες και ευκαιρίες.
Συμπεράσμα
Ο βελούδινος ολοκληρωτισμός περιλαμβάνει ένα φάσμα μεθόδων που επιτρέπουν τον έλεγχο και την καταπίεση της κοινωνίας με έμμεσους και ύπουλους τρόπους. Αν και οι μέθοδοι αυτές δεν είναι πάντα εμφανείς ή βίαιες, μπορούν να είναι εξίσου αποτελεσματικές στη διαμόρφωση της κοινωνικής συμπεριφοράς και της πολιτικής σκέψης.
